చరిత్రలో విజయనగరం కోట

విజయనగరం కోట — ఇది ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం, ఈశాన్య భాగంలోని విజయనగరం జిల్లా కేంద్రంలో గల ఒక చారిత్రక కోట. 18వ శతాబ్దానికి చెందిన ఈ కోటను విజయనగర రాజవంశానికి చెందిన మహారాజా పూసపాటి విజయ రామరాజు (1671–1717), అలియాస్ ఆనంద రాజు నిర్మించారు. ఈ కోట స్థాపనతో విజయనగరం ఒక రాజకీయ, సాంస్కృతిక కేంద్రంగా ఎదిగింది.

కోట నిర్మాణానికి పూర్వం
ఈ కోట నిర్మాణానికి ముందు, రాజవంశం కుమిలిలోని ఒక మట్టి కోట నుండి పరిపాలన సాగించింది. అయితే, స్థిరమైన పరిపాలన కోసం శిల్ప కళా సంపద కలిగిన రాతి కోట నిర్మాణానికి యత్నించారు. ఒక విశేషాంశంగా, అడవిలో తపస్సు చేస్తున్న ఒక ముస్లిం సిద్ధ పురుషుడు మహబూబ్ వలి సూచించిన స్థలాన్ని, కోట నిర్మాణానికి ఉత్తమంగా భావించారు.

నిర్మాణ ప్రారంభం & ఆకృతి
కోట నిర్మాణానికి శుభ సమయంగా దసరా పండుగ పదవ రోజు – విజయదశమి, మంగళవారంను ఎంచుకున్నారు. మొదటి పునాది రాయిని ఈ రోజునే పెట్టారు. రాతితో నిర్మించబడిన ఈ కోట 240 మీటర్లు (790 అడుగులు) చదరపు ఆకారంలో ఉండి, 10 మీటర్లు (33 అడుగులు) ఎత్తు కలిగి ఉంది.

గోడలు పైభాగంలో 8 నుండి 16 మీటర్లు (26-52 అడుగులు) వెడల్పుతో నిర్మించబడ్డాయి. కోట నాలుగు మూలల్లో బలమైన రాతి బురుజులు ఉన్నాయ్. లోపలి భాగం రాతి పలకలతో బలోపేతం చేయబడింది, ఇది కోటకు ప్రామాణికతను, బలాన్ని అందిస్తుంది.

ప్రధాన ద్వారాలు & ప్రత్యేకతలు
కోటకు రెండు ముఖ్య ద్వారాలు ఉన్నాయి:

తూర్పు ద్వారం – నగర్ ఖానా: ఇది అద్భుతమైన శిల్ప నిర్మాణంతో, లోనికి ప్రవేశించేందుకు ప్రధాన మార్గం. గేట్ పైన ఓ తోరణం ఉండి, అది విజయానికి చిహ్నంగా నిలుస్తుంది.

పశ్చిమ ద్వారం: ఇది తూర్పు ద్వారానికి పోలికగా చిన్నదైనా, అదే నిర్మాణ లక్షణాలు కలిగి ఉంటుంది.

ఈ రెండు ద్వారాల మధ్య ఉండే కోట ప్రాంతాన్ని గట్టిగా నిర్మించిన కందకం (moat) చుట్టుముట్టి ఉంది. ఇది కోట రక్షణ వ్యవస్థలో ఒక కీలక భాగం.

సాంస్కృతిక ప్రాముఖ్యత
ఈ కోట నిర్మాణంలో ఐదు ‘విజయాల’ను ప్రతిబింబించే విధంగా ఐదు మూలాల నిర్మాణం జరిగింది. ఇది విజయానికి ప్రతీకగా ఈ కోట నిర్మాణాన్ని ప్రత్యేకంగా నిలబెడుతుంది.

విజయనగరం కోట కేవలం ఒక రక్షణ కట్టడమే కాదు. ఇది విజయనగరం మహారాజుల సాంస్కృతిక వారసత్వానికి, శిల్పకళకు, చరిత్రకీ నిలువెత్తు నిదర్శనం. ఈ కోట గుణగణాలు, నిర్మాణశైలి భారతదేశ చరిత్ర ప్రేరణలలో ఒక భాగంగా నిలుస్తాయి.

ప్రస్తుత స్థితి
విజయనగరం కోట ప్రస్తుతం భాగంగా నశించిపోతున్న చారిత్రక వారసత్వ నిర్మాణాల్లో ఒకటి. శతాబ్దాల కాలపరిమితి, వాతావరణ ప్రభావాలు, పరిపాలనలో నిర్లక్ష్యం వంటి కారణాల వల్ల కోట యొక్క కొన్ని భాగాలు ధ్వంసమవుతున్నాయి.

కోట గోడల మీద మోసిన శిల్పాలు, బురుజుల భాగాలు మణికట్టు స్థితిలో ఉన్నాయి.

నగర్ ఖానా ద్వారం ఇప్పటికీ నిలిచే ఉన్నప్పటికీ, కొంత వాడదగని స్థితిలోకి వెళ్తోంది.

లోపలి ప్రాంగణం అనేకచోట్ల అడవితనంతో, చెట్లు-బుట్టలతో పూర్తిగా కప్పబడి ఉంది.

కందకం (moat) పూర్తిగా మురికిగా మారిపోయింది; కొంతమంది స్థానికులు దానిని చెత్తపొయ్యిగా వాడుతున్నారు.

సంరక్షణ పరిస్థితి
సంరక్షణ పరంగా పరిస్థితి చింతాజనకంగా ఉంది:

ఆర్కియాలజికల్ సర్వే ఆఫ్ ఇండియా (ASI) ఆధ్వర్యంలో ఈ కోట రాజకీయంగా గుర్తింపు పొందిన వారసత్వ స్మారక చిహ్నంగా నమోదు కాలేదు (ఇది మారవలసిన అంశం).

స్థానిక మున్సిపాలిటీ లేదా జిల్లా యంత్రాంగం పరంగా ఒక పరిపూర్ణ యోచనాత్మక అభివృద్ధి ప్రణాళిక లేదు.

పర్యాటక అభివృద్ధి పరంగా కూడా విజయనగరం కోటకు గణనీయమైన ప్రాధాన్యం ఇవ్వడం జరగలేదు.

స్థానిక చరిత్ర ప్రేరిత సంఘాలు మాత్రం తాము స్వయంగా ప్రయత్నించి సంరక్షణ, శుద్ధి కార్యక్రమాలు చేపట్టే యత్నాలు చేస్తున్నాయి – కానీ వాటికి ప్రభుత్వం నుండి నిధులు, శక్తివంతమైన మద్దతు లేదు.

భవిష్యత్తులో చేయాల్సిన సూచనలు
వారసత్వ స్థలంగా గుర్తింపు: కోటను కేంద్ర/రాష్ట్ర వారసత్వ చిహ్నంగా గుర్తించి ASI లేదా రాష్ట్ర పురావస్తు శాఖకు అప్పగించాలి.

పర్యాటక అభివృద్ధి: కోట చుట్టూ పర్యాటక హబ్‌లా అభివృద్ధి చేసి, గైడ్‌లు, సమాచార బోర్డులు, ఆడియో టూర్స్ ఏర్పాటు చేయాలి.

సంరక్షణ నిధులు: ప్రభుత్వ స్థాయిలో ప్రత్యేక నిధులను కేటాయించి మరమ్మత్తులు, శుభ్రత కార్యక్రమాలు చేపట్టాలి.

ప్రజలలో అవగాహన: స్థానికులకు చరిత్రపై గౌరవం కలిగించేందుకు కార్యశాలలు, చరిత్ర ప్రదర్శనాలు నిర్వహించాలి.

విజయనగరం కోటను సందర్శించే పర్యాటకులకు ప్రస్తుతం అందుబాటులో ఉన్న సౌకర్యాలు పరిమితంగానే ఉన్నాయి. ఇది ఒక చారిత్రక ప్రదేశం అయినప్పటికీ, పూర్తిగా అభివృద్ధి చెందిన పర్యాటక కేంద్రముగా మలచబడలేదు. అయితే మీరు వెళ్లే ముందు తెలుసుకోవాల్సిన విషయాలు, అక్కడి సౌకర్యాల వివరాలు ఈ విధంగా ఉన్నాయి:

✅ అందుబాటులో ఉన్న సౌకర్యాలు
ప్రవేశద్వారానికి సమీపంగా రహదారి
కోట ప్రధాన ద్వారానికి దగ్గరగా రహదారి ఉంది. చిన్న వాహనాలు అక్కడికి వెళ్లగలవు.

పార్కింగ్ సౌకర్యం (అనధికారికం)
కొంత మేరకు స్థానికంగా వాహనాలను నిలపగల చోటు ఉంది, కానీ ఇది అధికారిక పార్కింగ్ స్థలం కాదు.

వాకింగ్ కోసం అనుకూల ప్రాంగణం
కోట పరిధిలో పాదచారులుగా చుట్టూ తిరిగే వీలు ఉంది. ముఖ్యంగా చుట్టూ ఉన్న గోడలు, ద్వారాలు పరిశీలించేందుకు స్వేచ్ఛగా తిరుగవచ్చు.

స్థానిక గైడ్‌లు (తక్కువగా)
కొంతమంది స్థానికులు స్వయంగా గైడ్‌లుగా సేవలు అందిస్తారు, అయితే ఈ సేవలు అధికారికంగా గుర్తింపు పొందినవి కావు.

❌ లభించని లేదా తక్కువ స్థాయిలో ఉన్న సౌకర్యాలు
❌ ప్రత్యేక టాయిలెట్ల సదుపాయం లేదు
కోట ప్రాంగణంలో ప్రభుత్వ లేదా పర్యాటక శాఖ ఏర్పాటుచేసిన టాయిలెట్లు లేవు.

❌ ప్రేక్షకుల కోసం విశ్రాంతి చెయిర్లు, షేడ్లు లేవు
అలసిన పర్యాటకులు కూర్చోవడానికి Benchలు లేకపోవడం అసౌకర్యంగా ఉంటుంది.

❌ పానీయం & ఆహార వసతి లేదు
కోట ప్రాంగణంలో తాగునీటి ట్యాంకులు, బాటిల్డ్ వాటర్ లేదా ఫుడ్ స్టాల్స్ లేవు. పర్యాటకులు బయటి నుండి వాటిని తీసుకెళ్లాలి.

❌ సమాచార బోర్డులు/దిశానిర్దేశక చిహ్నాలు లేవు
చారిత్రక వివరాలు తెలియజేసే ఏ బోర్డులు లేకపోవడం వల్ల పర్యాటకులకు సమాచారం కొరత ఉంటుంది.

❌ ప్రవేశ టికెట్ కౌంటర్ లేదు
ప్రస్తుతం ఎటువంటి అధికారిక టికెట్ వ్యవస్థ లేకపోవడం వల్ల, ఇది పూర్తిగా నిర్లక్ష్యంగా మారిన స్థితిలో ఉన్న చిహ్నంగా భావించవచ్చు.

🎯 సిఫార్సులు పర్యాటకులకు
వ్యక్తిగత గైడ్ లేదా చరిత్ర తెలుసుకునే ఆసక్తి ఉంటే ముందే సమాచారం సేకరించండి.

తాగునీరు, హ్యాట్‌లు, సన్‌స్క్రీన్ వంటివి తీసుకెళ్లడం మంచిది.

కుటుంబ సభ్యులతో వెళ్తే చిన్న పిల్లలకు అవసరమైన వస్తువులు ముందు జాగ్రత్తగా తీసుకెళ్లాలి.

చుట్టూ ఉన్న ప్రాచీన నిర్మాణాలను గౌరవంగా చూడండి, హానికరంగా ప్రవర్తించవద్దు.

ముగింపు నోటుగా, విజయనగరం కోట ఒక అద్భుతమైన చారిత్రక వారసత్వం. కానీ దానిని పర్యాటక దృష్టితో అభివృద్ధి చేయాల్సిన అవసరం ఎంతో ఉంది. మీరు సందర్శించి వచ్చిన తరువాత, మీ అభిప్రాయాలను స్థానిక అధికారులకు తెలియజేయడం లేదా సోషల్ మీడియాలో పోస్ట్ చేయడం ద్వారా దీనికి మరింత అవగాహన కలిగించవచ్చు.